قدس آنلاین- گروه استانها- طیبه قاسمی: اینجا در جنوب کوه الوند، اوایل فصل پاییز خانواده ها هیاهوی بسیاری دارند، حتی بسیاری از کودکان سحرخیز شده و طلوع آفتاب نزده بر روی سفره صبحانه می نشینند تا روز دیگری را آغاز کنند اما نه فقط برای مدرسه رفتن، ماه مهردر تویسرکان، شهری که به خاطر زمین های مرتفعش معدن زعفران است و زمین زعفرانی خوانده می‌شود متعلق به محصولی دیگر است، محصول جهانی در دل باغ های سبز و خرم سرزمینی که همان "توی" قدیم است.

 گندم، جو، حبوبات، صیفی جات و باغ های میوه را کنار بگذاریم "گردو" مهمترین محصول شهر است، تل های گردو که روی هم انباشته شده اند از میان شهر شروع می‌شود و در جاده‌های بیرونی هم ادامه دارد، تکاندن، چیدن تا خرید و فروش آن به شغلی پر بازده در منطقه تبدیل می شود.

سبز سبزم!

 برای تهیه گزارش همراه خانواده گمار به یکی از باغ های گردو می روم تا چشم کار می‌کند درختان رنگارنگی است که پاییز را به زخ می کشند، میان این گیاهان همه رنگ، درختان گردو هنوز سبزند.

زیر درختان باغ پر از پوستهای سبزو گردو های قهوه ای سوخته است، مادر خانواده در حال جمع‌آوری می‌گوید: وقتی گردو قبل از زمان مقرر به هر دلیلی از درخت بیفتد، روی زمین می سوزد پوستش چروک و تیره، و مغز آن سیاه می‌شود بنابراین ما آنها را رها می‌کنیم.

 گردوی تازه پوست سبزی دارد که به گفته باغداران "آلنگ" نامیده می شود. آقای گمار برایم توضیح می‌دهد که کندن این پوست سبزرا اصطلاحا "پاتول" می‌گویند که کودکان آن را دوست دارند. امیر- پسر هشت ساله جمع، دستان سیاه شده اش را روبرویم می گیرد او معتقد است  پاتول کردن به سبب رنگ هایی که از خود به جا می گذارد جذاب است. گردو ها این مرحله را که بگذرانند آماده خشک شدنند.

 باغدار روستای سرابی با اشاره به اینکه گردوهای تازه مغز سفیدی دارند، بیان می کند: بعد از پوست چینی آن را روی پشت بام، حیاط خانه یا صحرا پهن می‌کنند تا کاملا خشک شود ومغز گردو به قهوه ای روشن برسد.

درست است که کیفیت گردو در تویسرکان، باغ‌های سرکان، وردآور، چاشخوره و...کمی متفاوت است اما همه این باغ ها گردو های خوبی دارند که شهرت جهانی دارد، اگر مغز گردو را با دو انگشت له کنی از میزان روغن آن می توانید به کیفیتش برسید.

 کیفیت

پدربزرگ خانواده به یک نکته اشاره می‌کند و آن اینکه؛ کیفیت همه مسئولان زراعی یک در میان است یعنی؛ اگر شرایط جوی در دوسال مختلف یک شکل باشند و سال پیش رو محصول خوبی نداشته باشیم به احتمال زیاد سال دیگر از نظر کیفیت و فراوانی محصول خوبی برداشت می کنیم. به طور مثال سال ۹۸ کیفیت گردو خوب نبود و در سال ۹۹ اکثر باغ ها پر از محصوتند، وی نگاهی از سر ذوق به درختان کرده و ادامه می‌دهد: خداوند در سال جدید نگاه ویژه‌ای به باغ های گردو داشته است.

وقتی می خواهم درباره مشکلات و معضلات برداشت گردو و فروش آن بگوید؛  جواب می دهد: یک ماه قبل از برداشت گردو سارق در مناطق زیاد می شود و به همین دلیل باغداران مجبورند بیست و چهار ساعت نگهبانی دهند تا مبادا دزدی باغ را خالی کند.

بعد با اشاره به بالای درخت سنجابی را نشانم می دهد و می گوید: اینجا پر از سنجاب است آنها مغز گردو را می خورند بنابراین برای ما نوعی آفت به حساب می آیند، هرچند برای بچه ها چنین نیست یکی از تفریحات آنها برای آمدن به باغ گردو وجود سنجاب هاست.

 درباره زمان گردو چینی خانم میرزاجانی یادآور می‌شود: از ۱۵ شهریور تا ۱۵ مهر شروع به تکان دادن درخت گردو می کنیم  خشک شدن آنها گاهی تا پایان مهر زمان می‌برد، بعد از آن میتوانید گردوهای سال جدید را در بازار ببینید. از پوست قهوه ای گردو نیز می توان به عنوان ذغال استفاده کرد.

مهارت چوب زنی

غیر از مردانی که از درختان بالا می‌روند، عده‌ای هم چوبهای بلندی به دست گرفته اند که به گفته پسر خانواده این چوب بامبو قیمت گرانی دارد و از چین وارد می شود، به وسیله این چوب بلند، گردوهایی که در دسترس نیست را از شاخه ها جدا می کنند.

 آقای گمار با بیان اینکه زدن گردوها با بامبو کار فردی تیزبین با مهارت کافی است، چوب های کوتاه تری را نشان می‌دهد و اضافه می‌کند: این چوبها برای گشتن لابلای برگ ها وپوست های جدا شده است تا زحمت کمتری متحمل شویم. بیشتر دقت کنی اکثر خانواده ازآن دارند.

جمع آوری گردوها  کار دشواریست و بالا رفتن از درخت گردو دشوارتر. یکی از خانم ها برایم تعریف می‌کند که دو روز گذشته پسربرادرش از درخت افتاده و متاسفانه در بیمارستان بستری است، او اضافه می‌کند: کارگران گردو چینی دستمزد بالایی دارد و این به دلیل همان سخت کاری است که انجام می‌دهند. یک کارگر برای یک روز چیدن گردو ۸۰۰هزار تومان می گیرد.

 از بالای درخت گردو مناظر بدیع ترند، هر هکتار باغ گردو ارتفاعی بالاتر از باغ دیگر دارد و همین آن را زیباتر می‌کند از سراشیبی باغ ها می‌توان افراد زیادی را دید که گونی بر دوش انداخته یا چوبدستی هایشان را حمل می کنند. جالب آن است از شکل چوب دستی ها می توانی بفهمی هرکدام مشغول چه کاری بوده اند.

البته پاتول کردن امروزه با دستگاه‌ انجام می شود، دستگاهی که میزان زیادی را به یک باره پوست کنده و کاررا برای کارگران آسان می کند. گردو چینی در ماه مهر برای اکثر خانواده‌های تویسرکانی شغل دیرینه و پر لذتی است که از کودکی تا پیری آنها را پر از خاطره می کند چون تمام اعضای خانواده در آن سهیمند.

جعل گردو

نزدیک غروب وقت برگشتن است مسیرهای منتهی به باغ ها کمی تاریکند، با یکی از فروشندگان گردو همکلام می شوم؛ محمود قلخانباز اذعان می کند: معضل بزرگ و تازه ای که دلالان به وجود آورده اند این است که اوایل مهر از شهرهای دیگر گردو می خرند و به اینجا می آورند تا به اسم محصول شهرتویسرکان بفروشند این کار به غیر از خراب کردن بازار کسبه واقعی، کیفیت گردوی منطقه را نیز زیر سوال می برد و متاسفانه راهی برای جلوگیری از آنها نیست.  آنها گاهی با این شیوه گردوی چند سال قبل را به راحتی می فروشند آنوقت محصول خوب و تازه همشهریان باقی می ماند.

یکی دیگر از بساط کنندگان گردو اما، مشکل بزرگتر را گردوهای بااصطلاح چینی می داند که با وجود اینکه طعم خوبی ندارند فقط به دلیل شکیل بودن جای خود را در بازار باز کرده اند او می گوید: این گردوها خشک و بی مزه اند، فقط سفیدند همین،  انگار بعد از سیر،  آخرین دستاورد آن ها جالب تر است آن ها گردو هم جعل می کنند. ورود گردوهای وارداتی باعث رکود در بازار گردوهای ایرانی می شود گردوهایی که مردم هنوز نمی دانند براستی از کدام کشور، آمریکا چین یا مالزی وارد می شوند.  هرچند اصالت در اصله های گردو ی تویسرکان پیداست.

شب هنگام باغ ها خاموش و ساکتند فضای وهم آوری دارد،  انگار نه انگار که ساعاتی پیش صدای هیاهوی باغداران، سنجابها، کارگران و دستگاه ها در آن پیچیده بود. خانواده ها بازگشته اند تا محصول سال خود را برای عرضه در بازارها آماده کنند.